Koop Lokaal! 1919-1982 duikt in de geschiedenis van de Alphense middenstand
Deel I 1919 - 1939
In Deel 1, dat loopt van 1919-1939, staat de bloei van de zogenoemde winkelweken centraal. Gedurende deze ‘feestweken’ zetten de winkeliers hun beste beentje voor om via een extra mooie etalage, leuke prijsvragen en gratis waardebonnen klanten te verlokken hun geld toch vooral lokaal te besteden en Hollandse producten te kopen. De middenstanders organiseren in deze periode elf winkelweken, waarbij vanaf 1934 ook Aarlanderveen-Dorp meedoet. Aan de hand van uitvoerige journalistieke beschrijvingen maken we diverse wandelingen door het Alphen aan den Rijn van de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw en lopen onder meer door de Hooftstraat, Van Mandersloostraat, Julianastraat, Raadhuisstraat en Bruggestraat. We zien welke middenstanders meedoen en wat voor producten in hun etalages liggen.
Daarnaast vinden ook enkele tentoonstellingen in het Nutsgebouw plaats, waarop de deelnemers de nieuwste producten en snufjes op diverse gebieden presenteren. De belangstelling van het winkelend publiek is van het begin groot, mede door de festiviteiten in de feestweek, gecombineerd met aantrekkelijke etalages, het wedstrijdelement en in latere jaren de verschillende prijsvragen, loterijen en acties. De middenstand richt zich daarbij op diverse doelgroepen, waarbij zowel de jeugd als de ouden van dagen niet worden vergeten.
Aan de hand van de beschrijvingen krijgen we een beeld van de middenstand in Alphen aan den Rijn. Niet alleen van het aanbod in de winkels zelf, maar ook van de diverse winkeliersverenigingen. Ook zien we welke winkels er in de loop der jaren bijkomen en wat de invloed van planologische veranderingen op het winkelbestand is. Op deze manier biedt het boek op diverse momenten in de tijd een vlootschouw van een groot aantal winkeliers die door de jaren heen – het boek bestrijkt de periode 1919-1982 – beeldbepalend zijn geweest voor het gezicht van Alphen als ‘winkelcentrum’ van de regio. Een deel van de lokale geschiedenis en het reilen en zeilen van de Alphense samenleving in de beschreven periode komen hierdoor tot leven. Berry Dongelmans
Deel II 1940 - 1959
In het tweede deel, dat loopt van 1940-1959, staan de verschillende middenstands-tentoonstellingen en de Alphense Middenstands Acties centraal. Ook is er nog een enkele winkelweek. Aarlanderveen-Dorp organiseert zijn eigen acties.
Tijdens deze periode vinden vier grote middenstandstentoonstellingen plaats, waarop de deelnemende winkeliers de nieuwste snufjes tonen. Een werkend televisietoestel krijgt grote belangstelling. Ook de wasmachine en een kilometerteller voor op de fiets zijn artikelen die de aandacht van de bezoekers trekken.
In 1953 gaat het centrumgebied rond de Alphense brug – deze wordt in 1954 afgebroken – op de schop. Aanpalende winkels en gebouwen aan zowel de Lage als de Hoge Zijde gaan tegen de vlakte. Het betekent langdurige overlast voor de middenstand. Na de opening van de nieuwe brug in 1955 blijft het gebied nog tot eind 1959 braak liggen, met een desolaat centrum als gevolg.
De komst van warenhuis V & D noopt de middenstanders tot maatregelen om hun concurrentiepositie te behouden en te verstevigen. Winkeliersvereniging ‘De Tien in Eén’ is een eerste reactie. Ze vestigt er door diverse acties de aandacht op dat wie kwaliteit en deskundig advies wil de speciaalzaken niet uit het oog moet verliezen. Uiteraard blijven zegeltjes, wedstrijden met slagzinnen en prijsvragen met leuke prijzen een aantrekkelijke manier om klanten te lokken.
In de loop van de jaren vijftig blijken beide bestaande middenstandsverenigingen voor een aantal leden te weinig actief. In 1955 verschijnt ‘Actief Oudshoorn’ op het toneel, in 1957 gevolgd door de Verenigde Middenstandsbedrijven ‘Alphen’ en in 1958 door de Winkeliers Vereniging Alphen.
Eind 1959 verrijst aan de Lage Zijde de eerste nieuwbouw in het centrum. Dit betekent een belangrijke stap om Alphen aan den Rijn weer aantrekkelijk te maken als ‘koopcentrum’ van de Rijnstreek.
Deel III 1960 - 1982
Het derde en laatste deel van dit drieluik beslaat de periode 1960-1982.
Het centrumgebied, dat jaren braak heeft gelegen, krijgt weer meer allure als V & D in 1962 aan de Van Boetzelaerstraat ‘de modernste supermarkt van Nederland’ opent. Aan het Thorbeckeplein verrijst in 1960 een winkelgalerij met zes gloednieuwe winkels en de Van Mandersloostraat wordt omgetoverd tot een heuse winkelpromenade. Bovendien opent in 1974 het winkelcentrum de Aarhof zijn deuren.
In nieuwe wijken als Alphen West worden aan de Prinses Irenelaan (1961), de Van Nesstraat (1962) en het Goudenregenplantsoen (1965) verschillende wijkwinkels gebouwd. Ook in de Lijsterlaan (1962) komt een nieuw rijtje winkels te staan.
In de jaren zestig wordt ten noorden van Alphen in fases ‘plan Ridderveld’ tot ontwikkeling gebracht. Tijdelijke winkels maken in 1973 plaats voor het moderne winkelcentrum de Ridderhof. In 1976 volgen winkels aan de Concertweg en in 1979 wordt de Koopzwam geopend.
Gemeenschappelijke acties zien we bij de middenstandstentoonstellingen in 1961 en 1966 en rondom Het Gouden Alphen in 1968. Daarnaast vinden er jaarlijks met name in de sinterklaasperiode verschillende activiteiten plaats. Het winkelend en kopend publiek vindt het allemaal prachtig. Men blijft enthousiast zegeltjes plakken en waardebonnen inleveren. De gelukkigen winnen een horloge, een chocoladeletter, een wasmachine, een vakantiereis tot een Fiat 600 of Citroën 2CV aan toe.
Er vindt een versnippering plaats wat de winkeliersverenigingen betreft: van Raadhuisstraat tot Van Nesstraat, van Ridderhof tot Aarhof, elk heeft zijn eigen vereniging. De in 1976 opgerichte vereniging Ondernemingen Midden- en Kleinbedrijf Alphen (OMKA) probeert de algemene belangen van alle aangesloten winkeliers te behartigen. Deze OMKA weet drie grote huishoudbeurzen te organiseren (1977, 1980 en 1982). Die van 1982 markeert het einde van de grote gezamenlijke meerdaagse middenstandsacties die met de eerste winkelweek in 1919 zijn begonnen.
|
|
Berry Dongelmans (1952) is geboren en getogen in Alphen aan den Rijn. Hij studeerde Nederlands in Leiden, waar hij zich specialiseerde in de geschiedenis van het boek en in jeugdliteratuur. Daarna was hij verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam en Universiteit van Leiden.
Hij werkte onder meer mee aan:
Tot volle waschdom, Bijdragen aan de geschiedenis van de kinder- en jeugdliteratuur, Het geheim van Kluitman, 150 jaar geschiedenis van een uitgeverij 1864 - 2014, Stad van boeken - Handschrift en druk in Leiden 1260-2000.
Sinds enkele jaren houdt hij zich ook bezig met lokale geschiedenis en cultuurgeschiedenis.
|
